صفحات ۱۴۶ و ۱۴۷

  

241          تیپ حسی از هر جهتی بر خلاف تیپ شهودی است. تقریبا به شکل منحصر به فردی به تأثیرات حس وابسته است و تمام روانشناسی او تحت الشعاع غریزه و حس واقع است. در نتیجه او کاملا به محرکات خارجی وابسته است. 

241          این حقیقت که تأکیدی که نیچه صرفا بر عملکردهای روانشناختی شهود و از طرف دیگر حسی و غریزی  نموده است، لاجرم نشان ویژه شخصی خود اوست. مطمئنا او شخصی شهودی با گرایشاتی به درونگرایی است. شاهدی که برای مورد اول (شهودی بودن نیچه) می آوریم عبارتست از رویه شهودی-هنری برتر او در آثارش که The Birth of Tragedy در میان آنها از این حیث بسیار شاخص است و در شاهکارش، چنین گفت زرتشت(1)، حتی از آن هم بارزتر است. مکتوبات پندنامه ای اش(2) بیانگر جنبه عقلانی برونگرای او هستند. این آثار علیرغم افزوده های موثر احساس آمیز، نشانگرعقلگرایی انتقادی عظیم و قابل توجه او به سبک قرن هجده است. نقص او در میانه روی عقلانی و آگاهی، نشانه عمومی در تیپ شهودی است. تحت این شرایط تعجبی ندارد که او در اثر اولش ناآگاهانه، حقایق مرتبط با ناخودآگاه خود را در روبنای کار خود قرار داده است. این امر کاملا به گرایش شهودی مرتبط است که خارج از خود را در وحله اول حتی گاهی به بهای از دست دادن واقعیت تمام شود،از طریق واسطه درون درک می کند،. با این رویکرد او بینشی عمیق به چگونگی جنبه های دیونوسوسی ناخودآگاه خودش پیدا نمود که شکلهای خام آن، تا آنجا که ما بدان اطلاع داریم، تنها بعد از فوران بیماریش به سطح آگاه او دست یافت هرچند سابقا وجودشان در کنایه های مختلف جنسی آشکار شده بودند. در نتیجه از جهت روانشناختی بسیار باعث تأسف است که نوشته های پراکنده ای – که در اینجا بسیار حائز اهمیت است – که بعد از هجمه بیماریش در تورین(3) یافت شد، به سبب محظورات اخلاقی و زیبایی شناسانه دستخوش نابودی گردید. 

1.Thus Spake Zarathustra

2. aphoristic writings

3.Turin

(پایان فصل سوم) 

فصل چهارم 

مسأله تیپ در شخصیت انسانی 

الف – ملاحظاتی عمومی بر تیپهای جردن 

243          در ادامه بررسی سلسله وار خودم از کارهای ارزشمندی که درباره این مسأله جالب انجام شده است، هم اکنون به یک مسأله نسبتا کوچک و عجیب می رسم که آشناییم با آن را مدیون همکار محترمم دکتر کنستانس لانگ اهل انگلستان می باشم: Character as Seen in Body and Parentage نوشته Furneaux Jordan, F.R.C.S. 

244         جردن در این کتاب کوچک صد و بیست و شش صفحه ای خود به دو تیپ شخصیت شناسانه اصلی می پردازد که معنای آنها در بیش از یک جهت به کار ما مربوط است. با وجد آنکه – در انتظاری ساده(1)- مولف در حقیقت فقط با نیمی از تیپهای ما سرو کار دارد یعنی تفکری و احساسی، او هرگز نیمه دیگر یعنی تیپهای شهودی و حسی را طرح نکرده است و آن دو را با هم خلط نموده است. بیاییم ابتدا از زبان خودش در تعریف اولیه کتاب درباره خودش بشنویم:

(عبارت جردن: )  دو تمایل عمومی اساسی در شخصیت وجود دارند ... دو تیپ انگشت نما(به همراه تیپ سوم که متوسط است) ... تیپ اول که تمایلش به رفتار شدید و تمایلش به تأمل اندک است و دیگری که در آن قابلیت تأمل به شدت غلبه دارد و انگیزش برای رفتار در آن ضعیفتر است. در میان این دو حد نهایی، طیفهای بی شماری وجود دارند؛ کافی است که تنها به یک تیپ سوم اشاره کنیم ... که در آن قوای تأمل و رفتار به میزان نسبتا مساوی با یکدیگر قرار دارند.... در طبقه ای میانی نیز شخصیتهایی را می توان قرار داد که به رفتارهای عجیب تمایل دارند و یا گرایشات عجیب احتمالی دیگر بر گرایشات عاطفی و غیرعاطفی غلبه دارند.(پاورقی 5 کتاب) 

1.to anticipate slightly